Định hướng giá trị trong công tác giáo dục thanh thiếu niên hiện nay

Điều đó đang đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với việc định hướng giá trị xã hội trong công tác giáo dục thanh thiếu niên hiện nay.   

      Định hướng giá trị là cấu tạo tâm lý đặc trưng của nhân cách, là cơ sở của hành vi, thúc đẩy con người hành động để đạt được mục đích trong cuộc sống. Định hướng giá trị có vai trò hết sức quan trọng đối với sự hình thành và phát triển nhân cách, góp phần xây dựng lý tưởng, niềm tin cách mạng, hình thành đạo đức, lối sống, thúc đẩy động cơ học tập, rèn luyện, hình thành ý thức và trách nhiệm công dân.

       Nền kinh tế thị trường mang lại rất nhiều lợi ích về vật chất cho cuộc sống mỗi người. Tuy nhiên, nó cũng kéo theo không ít hệ lụy khi hiện nay nhiều người cho rằng những giá trị đạo đức truyền thống đó bị mai một đi rất nhiều trong cuộc sống hiện đại. Bên cạnh đó, một bộ phận không nhỏ trong thanh thiếu niên có lối sống thực dụng, xem trọng giá trị vật chất và xem nhẹ những giá trị đạo đức nền tảng. Thực tế hiện nay có không ít những bạn trẻ đo lường mức độ thành công của một cá nhân trong xó hội bằng địa vị, danh tiếng, bằng một công việc ổn định trong một công ty, tập đoàn tên tuổi với những mức lương cao, bằng tài sản vật chất, chứ không phải là những điều tốt đẹp mà một người đó làm được cho cộng đồng, xó hội. Vì quá đề cao giá trị tiền bạc nên bất chấp tình nghĩa, pháp luật, bất chấp quy tắc, chuẩn mực đạo đức. Hệ giá trị trong nền kinh tế thị trường đòi hỏi duy lý, sòng phẳng, phải gạt bỏ quan hệ thân quen trong kinh doanh, cụng việc. Trong khi đó, truyền thống dân tộc trong lối sống lại đề cao tình nghĩa, trung thực. Sự va chạm trong cách nghĩ này sẽ dẫn đến những lối sống khác nhau. Hiện nay giới trẻ rất cần được định hướng giá trị sống,“Giỏ trị chi phối hành vi của chúng ta”. Vì thế giữa bao cám dỗ của cuộc sống, nếu không được định hướng rõ ràng về những giá trị cốt lõi, các bạn trẻ sẽ rất dễ sa ngã hoặc mất phương hướng. Đó là định hướng giá trị xã hội trong việc xác định lý tưởng sống, lựa chọn hành động; đạo đức lối sống; giá trị đối với mối quan hệ giữa tập thể và cá nhân; giá trị đối với cuộc sống và giá trị đối với thời gian nhàn rỗi.

Thi tìm hiểu lịch sử - góp phần giáo dục lòng yêu nước. Ảnh: VĂN TOÀN

        Trải qua các giai đoạn lịch sử giữ nước và dựng nước, định hướng giá trị của con người Việt Nam luôn có sự biến đổi. Có những giá trị được bảo tồn và phát triển xuyên suốt tâm hồn con người Việt Nam. Cũng có những giá trị bị mai một nhường chỗ cho những giá trị mới. Trong giai đoạn mới, những xu thế của định hướng giá trị ở thanh thiếu niên tập trung vào các hệ qui chuẩn sau: Giá trị lý tưởng sống của thanh thiếu niên luôn quyện cùng lý tưởng của dân tộc. Phấn đấu vì mục tiêu chung của đất nước: “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh”.  Giá trị tự do tiếp tục được đề cao, nhưng được phát triển với những nội dung mới. Không chỉ là quyền tự do của dân tộc, ngày nay giá trị tự do mang nhiều ý nghĩa về quyền tự do cá nhân của mỗi công dân: tự do học tập, tự do lập nghiệp, tự do hành nghề, tự do sáng tạo. Việc làm là một giá trị mới trở nên cấp bách đối với thanh niên, trong những năm tới giá trị việc làm vẫn là giá trị được quan tâm hàng đầu. Những giá trị truyền thống: tinh thần yêu nước, đoàn kết,tính nhân văn, truyền thống gia đình, cộng đồng làng xã...tiếp tục phát huy tác dụng mạnh hơn. Một số giá trị phẩm chất cá nhân được coi trọng ngày một cao là: học vấn, sức khoẻ, năng động sáng tạo, tự lập, tự trọng,... Đó là những giá trị giúp cho cá nhân tự mình cạnh tranh vươn lên trong xã hội mới. Giá trị cuộc sống giàu sang, tôn trọng và hướng đến cái đẹp cũng đang là xu thế có sức hấp dẫn mạnh mẽ, là khát vọng của số đông bạn trẻ ngày nay.

       Cóthể nói thanh niên hiện nay đang định hướng và khẳng định vai tròcủa họ trong cuộc sống. Hệ thống định hướng giá trị của thanh niên có tính mâu thuẫn nội tại của nó, song có thể nói đây là những nét tính cách xã hội mới đang được định hình và phát triển theo xu thế phát triển của xã hội. Nếu được quan tâm đúng mức, nó sẽ là những định hướng giá trị có lợi cho sự phát triển của xã hội.

       Trong điều kiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập toàn cầu hiện nay việcđịnh hướng giá trị xã hội đối với công tác giáo dục thanh thiếu niên đang đặt ra nhiều yêu cầu cấp thiết đối với hệ thống chính trị, gia đình, nhà trường và xã hội, nhất là vài trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh - Tổ chức được Đảng giao nhiệm vụ  và thực hiện chức năng trường học cộng sản của thế hệ trẻ, có trách nhiệm dìu dắt, chăm sóc giáo dục thiếu niên nhi đồng.

      Để thực hiện tốt việc định hướng giá trị xã hội đối với công tác giáo dục thanh thiếu niên hiện nay, theo chúng tôi Đoàn TNCS Hồ Chí Minh cần quan tâm thực hiện tốt các giải pháp sau:

        Một là, tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng, giáo dục truyền thống nhất là giá trị nhân văn, đạo đức truyền thống, để cho các giá trị này tiếp tục khẳng định là nhân tố tích cực thúc đẩy sự phát triển của đất nước;khơi dậy ước mơ, hoài  bão lớn trong thanh thiếu niên qua các buổi toạ đàm, sinh hoạt chi đoàn, sinh hoạt chuyên đề, diễn đàn, nói chuyện truyền thống, tuyên truyền, biểu dương người tốt, việc tốt trong học tập, lao động, sản xuất, chiến đấu, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Qua đó, làm cho đoàn viên thanh niên giữ vững lập trường, trung thành với lý tưởng cách mạng, tự hào với truyền thống của các thế hệ cha anh, soi mình vào những tấm gương tiêu biểu trong xó hội, để từ đó, đặt ra cho mình mục tiêu, lý tưởng sống, xây dựng ý thức, động cơ, thái độ học tập đúng đắn, góp sức mình xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu mạnh. Công tác tuyên truyền giáo dục, định hướng giá trị xã hội cho thanh thiếu niên cần xây dựng cho tuổi trẻ ý thức tự giáo dục, tự rèn luyện để đạt đến các hệ giá trị xã hội chung của con người Việt Nam trong thời đại mới. Đây  là quá trình vừa để nâng cao các giá trị truyền thống và tạo ra các giá trị xã hội mới, góp phần chống lại những hạn chế tiêu cực từ mặt trái của cơ chế thị trường và những xâm nhập thiếu lành mạnh của quá trình toàn cầu hoá.

       Hai là, Nhà trường, xã hội cần tạo ra nhiều sân chơi lành mạnh cho đoàn viên thanh niên: tổ chức các loại hình hoạt động văn hoá văn nghệ, thể dục thể thao, các câu lạc bộ với hình thức phong phú đa dạng, phù hợp với tâm lý lứa tuổi nhằm góp phần giáo dục đạo đức - thẩm mỹ - lối sống cho họ. Đó chính là việc xây đắp nền tảng nhân văn cho đoàn viên thanh niên để góp phần thúc đẩy sự phát triển nhân cách của thanh niên theo hướng đạt tới cái đúng, cái tốt và cái đẹp. Phê phán, đẩy lùi cái xấu, cổ vũ, xây dựng cái đẹp trong thanh niên, làm cho đoàn viên thanh niên có quan niệm, nhận thức và chấp hành tốt nếp sống văn minh nơi công cộng, đấu tranh chống lối sống thực dụng, ích kỷ, chạy theo đồng tiền, coi thường luân thường đạo lý và chống lại các hành vi trái với đạo đức, thuần phong mỹ tục của dân tộc.

       Ba là, các cấp bộ Đoàn cần có những chương trình liên tịch phối hợp với các cơ quan pháp luật, với chính quyền, cấp ủy Đảng, các đoàn thể  chính trị nơi đơn vị cư trú một cách thường xuyên, có nề nếp. Quan tâm giải quyết thấu đáo các nhu cầu, nguyện vọng, quyền và lợi ích chính đáng của thanh thiếu niên, nhất là nhu cầu học tập, sinh hoạt, vui chơi giải trí, nghề nghiệp và việc làm cho thanh niên, có như thế mới có biện pháp quản lý, giáo dục đúng đắn, có hiệu quả, kịp thời ngăn chặn những hiện tượng tiêu cực trong đoàn viên thanh thiếu niên. Thực hiện những giải pháp chuyển giao và áp dụng các mô hình, kinh nghiệm định hướng giá trị cho thiếu niên nhi đồng có hiệu quả từ thực tiễn hoạt động của Đoàn thanh niên các cấp. Tổ chức các diễn đàn, hội thảo về giáo dục định hướng giá trị xã hội cho thanh thiếu niên, giới thiệu những mô hình hay, cách làm sáng tạo, thuyết phục về giáo dục định  hướng giá trị cho thanh thiếu niên. 

       Bốn là, Tăng cường công tác chỉ đạo của các cấp bộ Đoàn đối với  công tác giáo dục,định hướng giá trị xãhội cho thanh thiếu niên. BCH Trung Đoàn nên ban hành nghị quyết về giáo dục định hướng giá trị cho thanh thiếu niên trong tình hình mới. Cần nhanh chúng  xây dựng và thực hiện đề án về giáo dục đạo đức, lối sống, định hướng giá trị cho thanh thiếu niên trong tình hình mới . Trong đó cần xác định rõ nguồn lực, hình thức, nội dung, đối tượng cần chú trọng trong giáo dục, xác định trách nhiệm của hệ thống chính trị và toàn xã hội đối với việc giáo dục định hướng giá trị sống cho thanh thiếu niên . Bởi lẽ đây là vấn đề sống còn của Đảng, dân tộc. Các cấp bộ Đoàn cần chú trọng noi gương, sống chuẩn mực, trong sáng để lan toả trọng nhận thức và tạo hành vi tích cực trong thanh thiếu niên về lối sống.

       Năm là, cần quan tâm định hướng giá trị trong việc lựa chọn hành động cho thanh thiếu niên.Việc lựa chọn hành động phản ánh bản chất bên trong về những mong muốn của thanh niên đối với những khuôn mẫu hành vi trong thực tế. Thanh niên ngày nay đề cao sự năng động, tự chủ của cá nhân hơn là sự phụ thuộc; tính thực tiễn và hiệu quả, tính không công thức trong quan hệ, trong công việc dần thay thế cho mô hình giao tiếp mang tính công thức, phụ thuộc , giá trị truyền thống tích cực vẫn đang tồn tại và chi phối nếp nghĩ của thế hệ trẻ hiện nay. Đoàn Thanh niên cần tiếp tục thực hiện các hiệu quả các hoạt động tư vấn, hướng dẫn giúp thanh niên lựa chọn hành động đúng, nhất là các hoạt động tư vấn mùa thi, tư vấn việc làm, Các hoạt động tình nguyện vì cộng đồng, định hướng hành vi cho thanh thiếu trước những diễn biến và dư luận xã hội đang  xâm nhập cuộc sống hàng ngày.